Aan wie of wat denk jij tijdens de twee minuten stilte op 4 mei? 

Dit boek maakt in meer dan 150 visualisaties feitelijk en in volle omvang zichtbaar wie de slachtoffers waren en hoe of waar ze aan hun einde kwamen. Burgers en militairen, jongeren en ouderen; slachtoffers van represailles, luchtaanvallen, executies, de Hongerwinter en deportaties. 4 mei is de gelegenheid om bewust te bedenken wie ons allemaal zijn ontvallen en hoe hoog de prijs is van onderdrukking en de strijd voor de vrijheid. 

Jaap Goudsmit in de Volkskrant op zaterdag 2 mei: 'We begonnen met het aanleggen van een database, waarbij we op merkwaardige omschrijvingen stuitten. De Roma en Sinti bijvoorbeeld kregen pas heel laat een krans en in de teksten uit die tijd heet het dat zij waren gestorven ‘om wie zij waren’. Daarover hadden we bij ons aan de keukentafel hele discussies. Want de Roma en Sinti zijn niet vermoord om wie ze waren maar om wát ze waren, als groep. Een ander voorbeeld is de scheiding tussen de Joodse slachtoffers en burgerslachtoffers. Maar Joden waren natuurlijk ook burgerslachtoffers; dat tegenover ‘militaire’ slachtoffers. Dus die heb ik in het boek nu ‘overige burgerslachtoffers’ genoemd. Hoe je iets noemt, doet iets met hoe je het ziet. Woorden zijn heel belangrijk.’

Zeggen getallen meer dan woorden?

‘Getallen plaatsen proportionaliteit. Als je de verhalen van mijn familie hoort, met aan vaders kant een afgrijselijke moordpartij die mijn vader zwaar pijn heeft gedaan – want die raakte op 18-jarige leeftijd zijn vader en moeder kwijt – wekt dat maar één emotie op: wat erg! Maar als je die verhalen in een kader plaatst en van getallen voorziet, zie je de systematiek, het fabrieksmatige van die moordpartij. Dat doen getallen.’

Over de samenstellers

Jaap Goudsmit, initiatiefnemer en arts-onderzoeker, verbonden aan het Amsterdam Universitair Medisch Centrum en Harvard University, Boston, USA

Johan Heilbron, socioloog, verbonden aan de Erasmus Universiteit en de École des Hautes Études en Sciences Sociales, Parijs

Peter Ekamper, demograaf, verbonden aan het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en de Rijksuniversiteit Groningen

Timo van Barneveld, historicus en zelfstandig onderzoeker

Bela Zsigmond, grafisch ontwerper en visueel kunstenaar